به نقل از «ایسنا»

مرگ آگاهی مضمون‌ساز تفکر و اشعار خیام است

تاریخ انتشار: ۲۸ اردیبهشت ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۷۷۷۶۱۲۰

ایسنا/خراسان رضوی یک استاد ادبیات دانشگاه گفت: مرگ آگاهی باعث می‌شود خیام یا تفکر، اندیشه و گفتمان خیامی مدام توجه و بهره‌مندی از زمان حال را گوشزد کند؛ در واقع مرگ آگاهی یکی از عناصر سوژه‌ساز و مضمون‌ساز در اشعار و تفکر خیام است.

سینا جهان‌دیده در گفت‌وگو با ایسنا در خصوص اندیشه خیام اظهار کرد: در ادبیات فارسی در نگاه عام گفتمان خیام به غنیمت شمردن دم و لحظه محدود شده است، اما چیزی که در پس این تفکر و گفتمان وجود دارد مرگ است.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

مرگ یکی از مهمترین عناصر گفتمانی گفتمان خیامیت است. وقتی مرگ را حذف کنیم، ابن الوقت بودن، دم را غنیمت شمردن و توجه به زمان حال وجود نخواهد داشت.

وی افزود: بنابراین عنصر مهم در تفکر خیام مرگ آگاهی است. مرگ آگاهی باعث می‌شود خیام یا تفکر، اندیشه و گفتمان خیامی مدام توجه و بهره‌مندی از زمان حال را گوشزد کند و از ما بخواهد لحظات را غنیمت بشماریم و درگیر پشیمانی نشویم.

جهان‌دیده عنوان کرد: در رباعیات خیام می‌بینیم که در ابیات اول از زمان منفی و آسیب‌زننده صحبت می‌شود و بعد به لذت از زمان حال می‌پردازد. در واقع مرگ آگاهی یکی از عناصر سوژه‌ساز و مضمون‌ساز در اشعار و تفکر خیام است.

مرگ اندیشی تفکری مربوط به دوره میانسالی است

وی تصریح کرد: رسیدن به مرگ آگاهی نکته دیگری را در خصوص شخصیت خیام مشخص می‌کند. خیام نوجوان یا جوان نبوده، بلکه فردی میانسال یا از میانسالی گذشته بوده است. انسان جوان به اندیشه خیامی نمی‌رسد و این اندیشه در دوران میانسالی به بعد شکل می‌گیرد. این تفکر که نیرو، جوانی و توانایی خود را از دست دادم و مرگ به من نزدیک است در جوانی ایجاد نمی‌شود.

این استاد ادبیات در خصوص مرگ اندیشی در تفکر خیام گفت: مسئله مرگ در تفکر خیام بسیار مهم است. برعکس چیزی که تصور می‌شود خیام به خوشی زندگی توجه دارد؛ او به مرگ توجه داشته، نه شیرینی حیات.

مصیبت‌زدگی یکی از عوامل مرگ اندیشی است

وی در خصوص دلیل توجه خیام به مرگ بیان کرد: به نظر من دلیل این توجه تاریخی است. گفتمان خیام در ظاهر با توجه به سن و سال خیام باید در قرن ششم اتفاق بیفتد. در حالی که گفتمان خیام و خیامیت حدود یک قرن بعد از مرگش رخ داده نه در زمان حیاتش.

جهان‌دیده ادامه داد: گفتمان خیام پس از حمله مغول اتفاق افتاده است و جنگ و کشتار عاملی است که مرگ را در گفتمان خیامیت بزرگ جلوه داده است. در همین دوره مختارنامه عطار نوشته شده است که در آن نیز به مرگ و گفتمان خیام توجه شده و مرگ اندیشی در رباعیات عطار که در حمله مغول از دنیا رفته نیز دیده می‌شود.

وی بیان کرد: در واقع می‌شود گفت مصیبت‌زدگی، ناامیدی و به نتیجه نرسیدن آرمان‌ها عوامل مرگ اندیشی و ایجاد گفتمان خیامیت است. گفته شده در جنگ جهانی اول نیز رباعیات خیام بسیار مورد توجه سربازان قرار گرفته و روایتی می‌گوید که مجموعه رباعیات خیام را به نقطه امنی منتقل کردند که در جنگ از بین نرود.

انتهای پیام

منبع: ایسنا

کلیدواژه: استانی فرهنگی و هنری اشعار خیام بزرگداشت حکیم عمر خیام نیشابوری رباعیات خیام از مختارنامه عطار تا رباعیات خیام جنگ جهانی اول مرگ آگاهی استانی اجتماعی استانی اقتصادی استانی شهرستانها استانی فرهنگی و هنری استانی ورزشی زنجان استانی سیاسی استانی علمی و آموزشی استانی اجتماعی استانی اقتصادی استانی شهرستانها استانی فرهنگی و هنری گفتمان خیام مرگ اندیشی مرگ آگاهی تفکر خیام زمان حال

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.isna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایسنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۷۷۷۶۱۲۰ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

فال حافظ امروز : یک غزل ناب و یک تفسیر گویا (12 اردیبهشت)

حاشا که من به موسم گل ترک می کنم
من لاف عقل می‌زنم این کار کی کنم

مطرب کجاست تا همه محصول زهد و علم
در کار چنگ و بربط و آواز نی کنم

از قیل و قال مدرسه حالی دلم گرفت
یک چند نیز خدمت معشوق و می کنم

کی بود در زمانه وفا جام می بیار
تا من حکایت جم و کاووس کی کنم

از نامه سیاه نترسم که روز حشر
با فیض لطف او صد از این نامه طی کنم

کو پیک صبح تا گله‌های شب فراق
با آن خجسته طالع فرخنده پی کنم

این جان عاریت که به حافظ سپرد دوست
روزی رخش ببینم و تسلیم وی کنم

تفسیر :

تحول فکری عمیقی در شما رخ داده و دوران جدیدی از زندگی تان آغاز شده است. بلوغ فکری و عقلی باعث شده یک گام جلوتر گذاشته و درهای تازه ای به روی شما گشوده شود.

از مشاهده دورویی و فریبکاری اطرافیان دچار رنجش می شوید، به زودی خداوند به شما نگاه کرده و خبر مسرت بخشی دریافت خواهید کرد. با ایمان به خدا و عبادت توشه آخرت را پر کنید.

زندگی نامه حافظ

حافظ، شاعر فارسی زبان قرن هشتم هجری بوده که در سال ۷۲۷ هجری قمری در شهر شیراز متولد شد. پدر او بهاءالدین محمد نام داشت که در دوران کودکی حافظ، از دنیا رفت. حافظ در دوران نوجوانی شاگرد نانوا بود و به‌همراه مادرش زندگی سختی را سپری می‌کرد. گفته می‌شود او در اوقات فراغت خود به مکتب‌خانه‌ای که نزدیک نانوایی بود می‌رفت و خواندن و نوشتن را از همان جا فراگرفته است. او در مجالس درس علما و بزرگان زمان خود شرکت می‌کرد و نیز‌زمان برای کسب درآمد به کارهای سخت و طاقت فرسا می‌پرداخت. خانه حافظ در محله شیادان شیراز بود.

این شاعر بزرگ در دوران جوانی بر تمام علوم مذهبی و ادبی مسلط شد و در دهه بیست زندگی خود به یکی از مشاهیر علم و ادب سرزمین خود تبدیل شد. جالب است بدانید که او قرآن را به‌طور کامل حفظ بود و به همین خاطر تخلص حافظ را برای او انتخاب کردند. شمس الدین محمدبن بهاءالدین محمد حافظ شیرازی حدود چهل سال در حوزه درس استادان آن زمان از قبیل قوام الدين عبدالله، مولانا بهاء الدين عبدالصمد بحرآبادی، مير سيد شريف علامه گرگانی، مولانا شمس الدين عبدالله و قاضی عضدالدين عيجی  شرکت می‌کرد و به همین خاطر به اکثر دانش‌های زمان خود مسلط بود.

حافظ در دوران شاه شیخ ابواسحاق به دربار راه پیدا کرد و شغل دیوانی را برای خود انتخاب کرد. او علاوه بر شاه ابواسحاق، در دربار شاهان دیگری همانند شاه شیخ مبارزالدین، شاه شجاع، شاه منصور و شاه یحیی نیز حضور پیدا کرده بود. حافظ از طریق دیوانی امرار معاش می‌کرد و شاعری شغل اصلی او نبود. جالب است بدانید که بزرگ‌ترین گناه از نظر حافظ، ریاکاری و مردم‌فریبی بود. حافظ در دوران زندگی خود اشعار به‌ویژه غزلیات بسیار زیبا و معنی‌داری سروده است که نیز‌اکنون پس از گذشت قرن‌ها از آن، بوی تازگی داده و خواندنش آرامش‌بخش است. دیوان اشعار حافظ شامل غزلیات، قصیده، مثنوی، قطعات و رباعیات می‌شود.

حافظ در دوران جوانی عاشق دختری به نام شاخه نبات شد؛ البته برخی بر این عقیده‌اند که نام همسر حافظ نسرین بود و او این نام را به‌دلیل شیرین زبانی معشوقه‌اش به او اختصاص داده است. او برای رسیدن به معشوقه‌اش، ۴۰ شبانه روز را به‌طور مستمر در آرامگاه باباکوی شب زنده‌داری کرده و به دعا پرداخت. سپس، با شاخه نبات ازدواج کرد و حاصل این ازدواج یک فرزند پسر بود. حافظ تنها یک بار ازدواج کرد و پس از مرگ همسرش مجرد ماند. به همین خاطر بسیاری از عارفان و عاشقان، عشق مقدس و واقعی را در حافظ جستجو می‌کنند. پسر این شاعر بزرگ نیز در دوران جوانی در راه سفر نیمه‌کاره به هند همراه پدرش از دنیا رفت.

در تقویم رسمی ایران، ۲۰ مهر روز بزرگداشت حافظ است و هر ساله در این روز مراسم بزرگداشت حافظ با حضور پژوهشگرانی در سراسر دنیا روی آرامگاهش در شهر شیراز برگزار می‌شود.

 

آثار حافظ

دیوان حافظ شامل ۵۰۰ غزل، ۴۲ رباعی و چند قصیده است که آن را در در ۵۰ سال از زندگی خود سروده است؛ یعنی به‌طور متوسط در هر سال تنها ۱۰ غزل سروده است؛ زیرا او در لحظاتی خاص به سرودن اشعار خود می‌پرداخت و تمرکز خود را روی خلق آثاری ناب گذاشته بود که شایسته مقام معشوق باشد. این نکته بسیار قابل‌توجه و تامل‌برانگیز بوده و به همین خاطر دیوان او را به یک کتاب خاص و خواندنی تبدیل کرده است. دیوان حافظ بیش از ۴۰۰ بار به زبان فارسی و زبان‌های دیگر دنیا به چاپ رسیده است. حافظ لقب ماهرترین غزل‌سرای زبان فارسی را نیز با اقتدار از آن خود کرده و تک بیت‌های او بسیار درخشان و تماشایی است.

شاید تعبیر کردن یا قدرت تاویل پذیری را بتوان از مهم‌ترین خصوصیات اشعار حافظ به حساب آورد؛ زیرا هر کس که دیوان حافظ را باز کرده و غزلی از آن می‌خواند، با توجه به شرایط روحی خود برداشت متفاوتی از آن می‌کند؛ به‌گونه‌ای که حافظ آن شعر را فقط برای حال آن لحظه او سروده است. در اشعار حافظ، تناسبات هنری به شکلی ظریف و دقیق رعایت شده‌اند و ایهام و ابهام را به جا و درست به کار برده است. در برخی از اشعار حافظ، زبان طنز نیز به کار گرفته شده تا ناگفته‌ها به کمک زبان طنز بیان شود.

کانال عصر ایران در تلگرام بیشتر بخوانید: فال حافظ امروز : یک غزل ناب و یک تفسیر گویا (11 اردیبهشت)